Przeglądając i czytając Biblię, niekiedy spotykamy takie teksty, w których autor sprawia wrażenie, że ma przed oczyma jakiegoś bliżej niesprecyzowanego przeciwnika, z którym chciałby się słownie raz na zawsze rozprawić. Ponadto wydaje się on jakby słyszeć zarzuty wyimaginowanego adwersarza odnośnie do prezentowanych przez siebie treści. Z danego fragmentu wynika następnie, że ów autor próbuje je po prostu zweryfikować lub też sfalsyfikować.
Bardzo często ta praktyka dotyczy zwyczajnych wątpliwości, które biblijny pisarz mógłby usłyszeć od tzw. prostego człowieka, spotkanego na ulicy, odnośnie do swoich argumentów. Tego typu metoda nauczania używana była również przez filozofów (m.in. przez cyników i stoików), którzy kierowali swoje przesłanie nie do ludzi wykształconych, lecz do mas, czyli do przeciętnych i zwyczajnych przedstawicieli homo sapiens.
Omawianą formę literacką literaturoznawcy nazywają diatrybą (od greckiego „diatribein” - spędzać czas, ścierać). Zwykle słowem tym określa się taki literacki utwór, który ma posmak polemiki lub wręcz słownej zaczepki.
Przykłady diatryby w Nowym Testamencie spotykamy np. w Listach św. Pawła i św. Jakuba. Apostoł Narodów tak oto pisze w Liście do Rzymian: „Powiesz mi na to: Dlaczego więc Bóg czyni jeszcze wyrzuty? Któż bowiem woli Jego może się sprzeciwić? Człowiecze! Kimże ty jesteś, byś mógł spierać się z Bogiem? Czyż może naczynie gliniane zapytać tego, kto je ulepił: «Dlaczego mnie takim uczyniłeś?». Czyż garncarz nie ma mocy nad gliną i nie może z tej samej zaprawy zrobić jednego naczynia ozdobnego, drugiego zaś na użytek niezaszczytny?” (9, 19nn).
W zacytowanych słowach św. Paweł wyobraża sobie wątpliwości hipotetycznego przeciwnika, który kontestuje wcześniejsze zapewnienia na temat absolutnej wolności Boga (por. Rz 9, 11-18). W odpowiedzi autor porównuje te obiekcje do protestów wazy z gliny, która wyrzucałaby garncarzowi, że uczynił ją właśnie taką a nie inną. Po prostu żadne naczynie gliniane nie może czegoś takiego uczynić!
Inne przykłady zastosowania diatryby spotykamy również w Liście św. Jakuba Apostoła (np. w rozdz. 2). Warto zatem uważnie czytać Pismo Święte i zdawać sobie sprawę z bogactwa form i treści, które ono prezentuje, aby je jeszcze lepiej rozumieć i nim na co dzień żyć.
Pomóż w rozwoju naszego portalu