Religia należy do sfery duchowej człowieka, której zewnętrznym wyrazem są liczne budowle sakralne, zazwyczaj bardzo cenne z punktu widzenia architektury i historii sztuki. Ta problematyka stanowi często przedmiot badań geografii kultury. A kto ma badać np. różnice między turystyką a pielgrzymowaniem? Z całą pewnością czynnikiem różnicującym takie wędrówki jest motyw podjęcia podróży (motyw religijny w przypadku pielgrzymów, motyw poznawczy w przypadku "czystych" turystów), choć dzisiaj granica między turystyką a pielgrzymowaniem coraz bardziej się zaciera. W latach przed II wojną światową twórcy geografii turyzmu postrzegali pielgrzymki jako jedno z zadań badawczych powstającej dyscypliny nauk geograficznych. Dzisiaj mówi się już głośno o geografii religii. Choć o takiej dyscyplinie naukowej niewielu z nas może słyszało, to od wielu lat prace badawcze na ten temat prowadzi Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Geografia religii jest jedną z najmłodszych dyscyplin geograficznych, wyodrębnionych w ramach szeroko pojętej geografii kultury, antropogeografii czy tzw. geografii humanistycznej. Jednym z wielu zadań badawczych geografii religii jest analiza rozmieszczenia przestrzennego ośrodków kultu w nawiązaniu do poszczególnych elementów środowiska. Można jeszcze dodać, że geografia religii korzysta z bogatego zaplecza historycznego, a także socjologicznego, co nie pozwala na jednoznaczną klasyfikację jej jako nauki geograficznej czy religioznawczej. Współcześni badacze są zgodni, że geografia religii bada zależności między religią a przestrzenią geograficzną.
Ukazała się właśnie książka-podręcznik podstaw geografii religii autorstwa prof. Antoniego Jackowskiego z Krakowa. Jak pisze prof. Jackowski, w dziejach człowieka religia zajmuje jedną z czołowych pozycji. Już w czasach pogańskich istniała rozwinięta sieć świętych miejsc, do których zdążali członkowie różnych plemion w celu oddania czci bóstwu, przedstawienia mu swoich kłopotów lub złożenia podziękowań za okazaną pomoc. historia religii wyraźnie wskazuje, że podobne zjawiska obserwowano we wszystkich stadiach rozwoju kulturowego, społecznego i cywilizacyjnego. O ile czasy pogańskie pozostają w mrokach dziejów, o tyle dużo wiemy o religiach czasów antycznych i kolejnych okresów historycznych. Człowiek zawsze wędrował do świętych miejsc. Znajdowały się one - i znajdują nadal - na wszystkich zamieszkanych kontynentach, niezależnie od charakteru czy stopnia rozwoju danej religii. W miarę upływu lat powstały stałe szlaki pielgrzymkowe, którymi nieustannie wędrują ludzie do świętych miejsc lub z nich powracają. Tę sieć świętości współtworzą nie tylko szlaki, ośrodki kultu religijnego - zarówno te wielkie, jak i te znane tylko okolicznej ludności - lecz także domy rodzinne, wspólnoty plemienne, rodziny, poszczególni wierzący ludzie. To wszystko współtworzy jedną wielką świętą przestrzeń świata, z którą nierozerwalnie związane są dzieje człowieka. Z szacunku dla tej problematyki niektórzy specjaliści nazywają ten segment nauk geograficznych "świętą geografią" (sacred geography).
W ostatnim okresie swoje zainteresowania geografia religii skierowała również w stronę rozwijającej się stale turystyki związanej z nawiedzaniem świętych miejsc. O tym wszystkim mówi właśnie książka prof. Antoniego Jackowskiego, zatytułowana: Święta przestrzeń świata. Podstawy geografii religii. Książka prezentuje dwa istotne nurty geografii religii. Pierwszy dotyczy aspektów przestrzennych zjawisk religijnych, ich związków ze środowiskiem przyrodniczym i rozwojem funkcjonalnym osadnictwa. Drugi jest poświęcony rozwijającej się w ostatnich latach na całym świecie turystyce religijnej. Specjalną uwagę zwrócono przy tym na terminologię, którą - zdaniem Autora - należy uporządkować i w miarę możliwości ujednolicić. Dodajmy, w polskiej literaturze geograficznej brak jest do tej pory opracowania naukowego o podobnym charakterze. Wprawdzie w 1999 r. Wydawnictwo Kurpisz opublikowało pracę zatytułowaną: Religie świata. Szlaki pielgrzymkowe (A. Jackowski, I. Sołjan, E. Bilska-Wodecka), lecz miała ona inny charakter i trafiała do innego na ogół niż geografowie środowiska. Niniejsza praca jest adresowana nie tylko do geografów, ale również do historyków, socjologów, etnologów czy religioznawców. Dużym walorem książki są dobrze opracowane niemal wszystkie najważniejsze miejsca święte głównych religii świata.

Antoni Jackowski, "Święta przestrzeń świata. Podstawy geografii religii", Kraków 2003, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, ul. Bydgoska 19 C, 30-056 Kraków, tel. (0-12) 638-77-83.