Wielu jest częstochowskich muzyków mało znanych, chociaż bardzo
zasłużonych dla polskiej kultury i muzyki religijnej. Niewiele się
o nich mówi i pisze, a przecież mają wielkie zasługi dla rozwoju
kultury muzycznej, zwłaszcza przez swoją cichą, systematyczną, mozolną
pracę, pełną poświęcenia działalność wychowawczą i artystyczną.
Do takich muzyków zaliczyć trzeba Eugeniusza Brańkę,
jasnogórskiego organistę, dyrygenta chórów, pedagoga i kompozytora.
Był on wyjątkowo związany z życiem muzycznym Jasnej Góry w latach
1952-78 i wielce przyczynił się do jego odrodzenia.
W tym roku mija 50-lecie jego pracy artystycznej w Częstochowie,
którą przecież rozpoczął od Jasnej Góry. Ten jubileusz łączy się
również z jego 80. rocznicą urodzin. Z tej okazji pragnę przybliżyć
naszym Czytelnikom postać tego jasnogórskiego, a zarazem częstochowskiego
muzyka.
Eugeniusz Brańka urodził się 22 lipca 1922 r. w miejscowości
Jawiszowice, leżącej między Oświęcimiem a Bielsko-Białą. Jego rodzicami
byli Franciszek i Stanisława z d. Golańska, herbu Jastrzębiec. W
trudnych warunkach powojennych uczył się w liceum ogólnokształcącym
dla eksternistów w Krakowie i w 1949 r. otrzymał świadectwo dojrzałości.
Wyższe studia ukończył w 1952 r. na Wydziale Instrumentalnym w Państwowej
Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie i uzyskał stopień zawodowy -
dyplomowany artysta muzyk w zakresie gry na organach, w klasie prof.
Józefa Chwedczuka. Jego profesorami byli: B. Rutkowski, J. Chwedczuk,
St. Wiechowicz, Tatarczuchowa i inni. Przeor Jasnej Góry, o. Jerzy
Tomziński, zaproponował mu w 1952 r. pracę na Jasnej Górze. E. Brańka
przyjął tę propozycję, zamieniając Kraków na Częstochowę. 5 września
1952 r. została zawarta umowa między nim a Paulinami z Jasnej Góry
w Częstochowie. Dzięki temu objął on zaszczytne stanowisko głównego
organisty i dyrektora trzech zespołów muzycznych: męskiego zawodowego
kwartetu wokalnego (scholi), amatorskiego chóru mieszanego i amatorskiego
chóru męskiego.
Młodzieńczy zapał i poparcie przełożonych klasztoru sprzyjało
działalności muzycznej, a okazji do tego było bardzo wiele. W tym
czasie firma Stefana Truszczyńskiego z Włocławka budowała nowe, stupięciogłosowe
organy, do których dyspozycje opracowali wspólnie profesorowie: Józef
Chwedczuk, Bronisław Rutkowski i Feliks Rączkowski.
Nowe organy stwarzały możliwości organizowania wspaniałych
koncertów, co dawało E. Brańce szansę poszerzania i ubogacania repertuaru.
Aby mu w tym pomóc, w 1953 r. zaangażowano drugiego organistę, również
wybitnego muzyka - Leona Batora, który po ukończeniu studiów muzycznych
w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Łodzi, w klasie organów prof.
Jana Kucharskiego, wspierał różne inicjatywy artystyczne E. Brańki.
Jako organista - E. Brańka odnosił wspaniałe sukcesy.
Brał udział w licznych koncertach muzyki organowej w kraju, m.in.
w Krakowie, Poznaniu, Kamieniu Pomorskim, Koszalinie, Słupsku, Gdańsku
Oliwie i we Władysławowie. Był uczestnikiem pierwszego ogólnopolskiego
konkursu muzyki organowej J. S. Bacha w Poznaniu w 1959 r.
Szczególne uznanie, zwłaszcza wczasowiczów, zjednały
mu letnie koncerty organowe w kościele Księży Chrystusowców pw. Wniebowzięcia
Najświętszej Maryi Panny we Władysławowie, które organizował od 1972
r. aż do chwili obecnej. Zainteresowanie muzyką organową przeszło
najśmielsze oczekiwania. Koncerty te miały charakter religijny i
ściągały słuchaczy nie tylko z Władysławowa, ale z całej okolicy.
Odbywały się zazwyczaj we wszystkie czwartki, po Mszy św. wieczornej,
w wakacyjnych miesiącach - lipcu i sierpniu. W dowód wdzięczności
Rada Miasta Władysławowa przyznała E. Brańce tytuł swego "honorowego
obywatela".
Jednak przede wszystkim Jasnogórska Bazylika i Kaplica
Matki Bożej wypełniały się harmonią wspaniałych dźwięków muzyki organowej
pod kierownictwem tego utalentowanego mistrza klawiatury. Grał na
codziennych Mszach św. i podczas licznych uroczystości maryjnych
i kościelnych. Koncertował i improwizował nie tylko na Jasnej Górze,
ale także w kościołach Częstochowy. Organizował koncerty organowe
w Bazylice Jasnogórskiej, gdzie występował osobiście lub zapraszał
wybitnych mistrzów muzyki organowej z kraju i z zagranicy. Sam również
wyjeżdżał z gościnnymi koncertami za granicę, do Austrii, Belgii,
Niemiec, na Węgry i do Włoch.
Za odniesione sukcesy w tej dziedzinie został wyróżniony
przez Ministra Kultury i Sztuki odznaką zasłużonego działacza kultury.
Należał do Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków. Jako dyrygent
zabiegał o wysoki poziom artystyczny religijnych i liturgicznych
śpiewów wykonywanych w Jasnogórskim Sanktuarium. On przygotowywał
śpiewy liturgiczne, występy we wszystkie niedziele i święta, organizował
koncerty chóru, zwłaszcza koncert kolędowy, eucharystyczny i cecyliański,
oraz z okazji różnych rocznic i jubileuszów - koncerty okolicznościowe.
O jego działalności muzycznej i artystycznej świadczą
osiągnięcia chóru jasnogórskiego, wykonywane dzieła muzyczne i sukcesy
odnoszone także poza Jasną Górą. W repertuarze wykonywanych dzieł
znajdują się m.in. oratoria, jak np. Stworzenie świata - J. Haaydna,
Mesjasz G. F. Handla, Śluby Jana Kazimierza - M. Sołtysa, Magnificat
- J. S. Bacha, oraz msze: F. Schuberta, W. A. Mozarta, J. S. Bacha,
Furmanika itp. Chór mieszany odnosił sukcesy i zdobywał uznanie swymi
występami na różnych festiwalach muzyki sakralnej, podczas tygodni
kultury chrześcijańskiej, koronacji łaskami słynących obrazów Najświętszej
Maryi Panny i "Sakrosongu".
E. Brańka, jako dyrygent, nadał chórowi mieszanemu na
Jasnej Górze dynamiczny rozwój. Wśród słuchaczy koncertów chóru można
było często zauważyć kard. Stefana Wyszyńskiego i kard. Karola Wojtyłę,
którzy osobiście gratulowali dyrygentowi poziomu wykonywanych dzieł.
W ciągu swej pracy muzyczno-artystycznej na Jasnej Górze
E. Brańka zaczął komponować nowe, oryginalne kantaty, pieśni i hymny
dla potrzeb prowadzonych zespołów i dla słynnego tenora Piotra Wontarskiego,
prawie zawsze z towarzyszeniem organów. Dokonał także ok. 300 różnych
opracowań muzycznych. Dzięki jego zapobiegliwości repertuar jasnogórski
wzbogacił się o ponad 1100 różnych nowych utworów.
Do tego ogromnego dorobku kompozytorskiego E. Brańki
należy zaliczyć ponad 180 pieśni maryjnych i ok. 100 innych. Wśród
kompozycji E. Brańki, znajdujących się w jasnogórskiej bibliotece
chórów i w archiwum muzycznym, są m.in. 3 intraty jasnogórskie i
6 utworów organowych. Zespoły jasnogórskie nadal wykonują wiele utworów
skomponowanych przez niego.
Eugeniusz Brańka z zainteresowaniem oddawał się też pracy
dydaktycznej, nie tylko w zakresie muzyki organowej. Od 1973 r. pracował
w Społecznym Ognisku Częstochowskim. Był ponadto członkiem Diecezjalnej
Komisji Muzycznej oraz wykładowcą w Archidiecezjalnym Studium Muzyki
Kościelnej w Częstochowie oraz członkiem Diecezjalnej Komisji ds.
Budowy Organów. Był też starszym wykładowcą w Instytucie Wychowania
Muzycznego w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Częstochowie.
Należy wyrazić nadzieję, że jubileusz 50-lecia działalności
artystyczno-muzycznej E. Brańki pozwoli nam lepiej poznać tego wybitnego
organistę, kompozytora, pedagoga i rzeczoznawcę organów, który całe
życie poświęcił przede wszystkim muzyce sakralnej.
Pomóż w rozwoju naszego portalu