Czytając poezję zauważamy, że nie brakuje w niej głębokich słów o ludzkim cierpieniu, bólu, rozpaczy. Poeci pokazują nie tylko to, jak głęboko krzyż wrósł w ludzką egzystencję, ale dokonują też swoistej interpretacji tej bolesnej strony ludzkiego losu w świetle wydarzeń na Golgocie sprzed 2000 lat. Los Chrystusa dziwnie bowiem splata się z losem ludzi niosących swój codzienny krzyż. Jak wielcy twórcy naszej narodowej literatury rozumieli ten aspekt Bosko-ludzkiej historii? Oto poetycki urywek Juliusza Słowackiego, który był zapisem niezwykłego przeżycia poety nawiedzającego miejsca święte:
I porzuciwszy drogę światowych omamień,
I wysłuchawszy serca - gdy rzekło: Jam czyste!
Tu rzuciłem się z wielką rozpaczą na kamień,
Pod którym trzy dni martwy leżałeś, o Chryste!
Skarżyłem się grobowi - a ta skarga była
Ani przeciw ludziom - ani przeciw Bogu...1
Ten fragment wiersza-modlitwy napisał Słowacki w kluczowym momencie swego życia: po nocy czuwania przy Grobie Chrystusa. Uderza autentyzm tego wiersza; to coś więcej niż czysta poezja, to modlitwa. Jakie były okoliczności powstania tego pięknego, poetyckiego fragmentu?
Słowacki odbywał swoją pielgrzymkę do Palestyny w 1837 r. Ta podróż ku Golgocie okazała się dla autora Kordiana silnym przeżyciem religijnym i znaczącą inspiracją twórczą. Poeta chciał zgłębić tajemnice wiary chrześcijańskiej. "Getsemani miało być miejscem, w którym możliwe będzie rozwikłanie tragicznej tajemnicy męczeństwa Polaków"2. Od przegranej powstania listopadowego minęło zaledwie kilka lat. W liście do matki poeta pisał: "Bo wiedz, moja droga, cóż ja mam robić na tym świecie? Trzeba lecieć, gdzie mnie wiatr powieje - i modlić się do Chrystusa, aby mi kiedyś dał ciszę i spokojność - a mam ufność, że ta podróż zupełnie bezużyteczna nie będzie..."3.
W czasie podróży na Wschód Słowackiego nurtuje pytanie o sens cierpienia. Poeta przywołuje starotestamentowe postaci Mojżesza i Hioba, ale pełną odpowiedź daje dopiero zgłębienie tajemnicy męki Chrystusa, a dokonuje się to podczas nocnego czuwania w kaplicy Grobu Świętego. Poeta tak opisuje to wydarzenie:
"Z dnia 14 na 15 stycznia 1837 r. miałem przepędzić noc u grobu Chrystusa. Na wspomnienie tej nocy tak miałem rozigrane nerwy, że łzy rzucały mi się z oczu. Noc u grobu Chrystusa przepędzona zostawiła mi mocne wrażenie na zawsze. O godzinie 7 wieczór zamknięto kościół, zostałem sam i rzuciłem się z wielkim płaczem na kamień grobu. Miałem Biblię, którą czytałem do 11 w nocy; (...) o drugiej zaś w nocy ksiądz rodak wyszedł ze Mszą św. w imieniu mojej ojczyzny, a ja klęcząc na tem miejscu, gdzie anioł biały powiedział Magdalenie: Nie ma go tu, zmartwychwstał! słuchałem całej Mszy św. z głębokim uczuciem" 4.
Pod wrażeniem tej nocy czuwania, być może już nazajutrz, poeta napisał ten krótki i prosty, jakże głęboki wiersz zaczynający się od słów: [I porzuciwszy drogę światowych omamień]. Jak sądzi Juliusz Kleiner, u Grobu Pańskiego "rodzi się" poeta-mistyk, przyszły autor Króla-Ducha. Słowacki wie, że droga do zmartwychwstania wiedzie przez cierpienie i krzyż. Nie ma chwały bez ofiary, często tej Hiobowej - w postaci niezawinionego cierpienia. W wierszu Słowackiego nie ma jednak cienia buntu, jak u Konrada w Mickiewiczowskich Dziadach. Słowacki nie umieszcza Boga na ławie oskarżonych. Owszem, skarży się na zły los, ale skarga ta była "Ani przeciw ludziom - ani przeciw Bogu". Skarga, łzy, niemoc, poczucie samotności, przegranej - oto głos człowieka wołającego z głębokości i proszącego o wybawienie. Czyż można było nie otworzyć swojej duszy przed Bogiem, który swą mocą odrzucił "kamień nieszczęść"?

1 Każdej nocy, każdego dnia... Antologia polskiej liryki religijnej, wybór i oprac. B. Ostromęcki, Warszawa 1988, t. 1, s. 107. 2 R. Przybylski, Podróż J. Słowackiego na Wschód, Kraków 1982, s. 13. 3 Korespondencja Juliusza Słowackiego, oprac. E. Sawrymowicz, Wrocław 1962-63, t. 1, s. 351. 4 Tamże, s. 349.