Oderwanie od korzeni kulturowych, cywilizacyjnych, od tradycji może rodzić zagubienie, frustrację, a w konsekwencji - lęk przeradzający się w agresję. Ta zaś musi być rozładowana w akcie destrukcji, którego formy, kierunek i czas nie zawsze da się konkretnie ustalić. Stara to, wielokrotnie sprawdzona, powtarzana do znudzenia prawda.
Zbyt wyraźnie doznajemy tych efektów - wytworów następnego etapu globalnych eksperymentów - aby nie starać się ich rejestrować, aby nie próbować wiązać w konkretny związek przyczynowo-skutkowy i przeciwdziałać negatywnym implikacjom rozdarcia. Doświadczamy tu polityki rozumianej jako możliwość realizowania mrzonek o władzy absolutnej, dla dobra ludu, oczywiście, zdobywanej; rwania solo i grupowo korzyści materialnych - tu i zaraz lokalizowanych; rozpaczliwych prób zaistnienia społecznego przez emitowanie najprostszych znaków mających to trwanie sygnalizować. To ostatnie, bardzo ludzkie - jesteśmy wszak istotami społecznymi - może czasami wzruszać bezradnością i wyzierającą krzywdą "człowieka prostego". Często jednak boleśnie - nietolerancyjnie, używając modnego słowa stosowanego w przeróżnych konfiguracjach - narusza obszar wolności bliźnich.
Do takich przypadków zapewne można zakwalifikować owe " instalacje" quasi-artystyczne, które w istocie są smutnym zapisem pustki i niemocy twórczej. A czasami - niewykluczone - odpowiedzią na określone zamówienie. I tak powstają obrazy, rzeźby, filmy i filmiki, przedstawienia teatralne, kabarety, piosneczki, próby literackie - dokumenty dekadencji, schyłku człowieczeństwa. Niewątpliwie trudniej stworzyć budujący dobro scenariusz, fabułę, narysować konia w dynamicznym cwale niźli wyprodukować "demaskatorską" tandetną farsę, epatującą drastycznymi "momentami" nowelkę czy scenkę z wypchanym kogutem, głazem lub napełnionym wodą pęcherzem, licząc na rozgłos spowodowany prowokacyjnym niechlujstwem estetycznym, płycizną intelektualną czy amoralnością (zob. Piotr Jaroszyński, Etyka, dramat życia moralnego, Warszawa 1996). Pokaz mody w Londynie, wystawa "Irreligia" - wymieniając tylko te ostatnie zagubienia - są przykładem tego, jak daleko zło wżera się w opustoszałe wnętrze człowieka. Można ironizować, że to też sztuka - sztuka ukazywania degeneracji, ale trudno uciec od świadomości, że na naszych oczach rozwija się choroba. Śmiertelna choroba cywilizacji. Śmiertelna choroba człowieka. W ostatnich stuleciach szczególnie wdarł się w nasze życie potwór zamętu. Nie jest to nowe doświadczenie ludzkości. Ale jego rozmiar uświadamia - powinien uświadamiać - konsekwentne działanie demonicznej, niewolącej, depersonifikującej potęgi. "To, co się dzieje na świecie - powiedział Bierdiajew - nie jest kryzysem humanizmu, czyli wiary w człowieka, lecz kryzysem człowieka. (...) Jesteśmy świadkami procesu dehumanizacji we wszystkich sferach życia. Człowiek nie zechciał być obrazem i podobieństwem Boga i stał się obrazem i podobieństwem maszyny" (Sud´ba czełowieka w sowremiennom mirie, Paris 1934, za: Marian Zdziechowski, W obliczu końca, Warszawa-Ząbki 1999). Może trzeba w końcu odważyć się na dopowiedzenie: człowiek godzi się przyjmować obraz i podobieństwo bestii?...
I jeszcze jedno. Można ze smutkiem zrozumieć ludzi o nikłych lub żadnych predyspozycjach twórczych atakujących Parnas, ale gdzie są prawdziwi, utalentowani, mający autentyczne osiągnięcia w budowaniu piękna i dobra wspólnego mistrzowie, elity dobrze pojmowanego postępu? Gdzie można spotkać ich zdecydowaną, upublicznioną dezaprobatę dla zła, kiczu; może zachętę: "Pójdź, dziecię, ja cię uczyć każę?" .