Uroczyste ogłoszenie tytułu i godności bazyliki mniejszej dla kościoła w Rokitnie 3 maja br. nie jest wydarzeniem codziennym. Co oznacza słowo bazylika w sensie architektonicznym i liturgiczno-prawnym? Jakie warunki winien spełniać kościół, aby uzyskać tytuł bazyliki mniejszej? Czy przywileje nadane kościołowi w Rokitnie uaktywnią wspólnotę związaną z bazyliką?
Domus ecclesiae
W sensie architektonicznym bazylika (gr. stoa basilike portyk
królewski) jest typowo grecką formą budowli znaną od V w. przed Chrystusem.
Budowle tego typu były przeznaczone do zgromadzeń publicznych. Boczne
nawy oddzielone rzędami kolumn umożliwiały ruch przychodzących. Bazylika
była pałacem królewskim albo siedzibą wysokiego rangą urzędnika.
W Rzymie bazyliką nazwano po raz pierwszy budynek wzniesiony w 184
r. przed Chrystusem na Forum Romanum przez cenzora Marka Porcjusza.
Te świeckie budynki w Rzymie służyły m.in. na różnego rodzaju spotkania,
wykonywanie sądów, targi itp.
Chrześcijanie przejęli słowo bazylika na określenie miejsc
sprawowania czci Boga, tym bardziej, że niekiedy właśnie te budynki
świeckie były adaptowane dla potrzeb liturgicznych. Rozrastająca
się wspólnota chrześcijańska potrzebowała miejsca, w którym mogłaby
się gromadzić. Właśnie dlatego zadanie budowli kościelnej definiuje
się w sensie nie tylko sakralnym, ile ściśle funkcjonalnym, jako
umożliwienie liturgicznego bycia razem. Chrześcijańska budowla kościelna
dość szybko zyskała sobie miano "domus ecclesiae" ("dom Kościoła",
zgromadzenie Ludu Bożego), a samo słowo "ecclesia" (zgromadzenie,
Kościół) było następnie używane nie tylko dla oznaczenia żywej wspólnoty,
lecz także jako skrótowe określenie mieszczącej ją budowli.
Nazwę bazylika do kościelnych budowli zastosowano po
raz pierwszy w 303 r. Od czasów Konstantyna Wielkiego bazylika oznacza
większe budynki kościelne, budowane na planie podłużnym, kościół
wielonawowy, którego nawa główna jest wyższa od naw bocznych i otrzymuje
oświetlenie przez okna umieszczone w górnej strefie swoich ścian.
Wywodząca się z typu budynku przeznaczonego na zgromadzenia publiczne
starochrześcijańska budowla kościelna, przeważnie posiadała absydę
z siedzeniem dla biskupa. Bazylika stała się miejscem wychwalania
Boga przez wykonywanie kapłańskiego urzędu Chrystusa Arcykapłana
i Króla.
Reklama
Większe i mniejsze
Dziś słowo "bazylika" oznacza tytuł honorowy przyznawany niektórym
kościołom m.in. ze względu na starożytne pochodzenie, intensywność
i zasięg duszpasterskiego oddziaływania. Z liturgicznego i prawnego
punktu widzenia rozróżnia się bazyliki patriarchalne i bazyliki mniejsze.
Bazylika patriarchalna - od XVIII w. nazywana bazyliką
większą (basilica maior) - bezpośrednio podlega papieżowi. Cechami
ją wyróżniającymi są tron i ołtarz papieski, zastrzeżone wyłącznie
dla papieża lub upoważnionych przez niego prałatów. Do bazylik patriarchalnych
należą rzymskie świątynie św. Jana Chrzciciela na Lateranie, Matki
Bożej Większej, św. Piotra na Watykanie, św. Pawła za Murami, św.
Wawrzyńca oraz św. Franciszka i Najświętszej Maryi Panny od Aniołów
w Asyżu. Do przywilejów bazylik patriarchalnych należą: specyficzne
konopeum (zasłona na tabernakulum), tintinnabulum (dzwoneczek liturgiczny),
szczególne odpusty, kolegium penitencjarzy, cappa magna (okazała
kapa liturgiczna) oraz rokieta (komża) dla kanoników. Odwiedzenie
czterech pierwszych bazylik jest warunkiem uzyskania odpustu w roku
jubileuszowym. Otwarta jest w nich tak zwana porta sancta, czyli
święte drzwi.
Bazylika mniejsza (basilica minor) to kościół obdarzony
honorowym tytułem, odznaczający się wartością zabytkową albo użytecznością
liturgiczną lub duszpasterską. Wzorowany na przywilejach bazyliki
patriarchalnej tytuł bazyliki mniejszej jest nadawany wielu znaczniejszym
kościołom w całym świecie. Papież Pius VI nadał ten tytuł po raz
pierwszy w 1783 r. kościołowi św. Mikołaja w Tolentino. W 1836 r.
Kongregacja Obrzędów przeniosła przywileje nadane kościołom kolegiackim (
collegiata insignis) także na bazyliki mniejsze. Odtąd tytuł ten
przysługuje również kościołom kolegiackim. Obecnie tytuł ten nadawany
jest przez papieża lub w drodze prawa zwyczajowego dla znaczniejszych
kościołów kolegiackich i klasztornych oraz sanktuariów maryjnych
znanych jako miejsca pielgrzymkowe, m.in. Lourdes, Fatima, Kevelaer,
Altoatting, Ottobeuren, Werl, Mariazell.
W Polsce godność bazylik mniejszych uzyskało dziesięć
kościołów katedralnych, jedenaście sanktuariów maryjnych, ponadto
dwadzieścia jeden znaczniejszych kościołów.
Pomóż w rozwoju naszego portalu
Reklama
Kościół wzorcowy
Uzyskanie tytułu bazyliki mniejszej stawia kościół jako wzór
dla innych pod względem przygotowania i przebiegu celebracji Najświętszej
Eucharystii, pokuty i innych sakramentów. Dokumenty Stolicy Apostolskiej
mówią, że kościół, któremu nadaje się tytuł bazyliki, powinien być
wzorem pod względem celebracji liturgicznych. Godną i przykładną
celebrację mają zapewnić różne elementy wymagane do sprawowania liturgii (
ołtarz, ambona, miejsce przewodniczenia) usytuowane zgodnie z wymogami
odnowy liturgicznej.
Dokument Kongregacji Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów
O tytule bazyliki mniejszej z 1989 r., przypomina też obowiązki i
zadania w dziedzinie liturgiczno-duszpasterskiej. W bazylice mniejszej
winna odbywać się stała formacja liturgiczna wiernych przez kształcenie
zespołów dla sprawowania czynności liturgicznych, kursy dokształcające,
serie konferencji itp. Do głównych zadań wspólnoty związanej z bazyliką
należy studiowanie i upowszechnianie dokumentów Papieża i Stolicy
Apostolskiej, zwłaszcza odnoszących się do świętej liturgii. Starannie
winno być głoszone Słowo Boże. Należy rozwijać czynne uczestnictwo
wiernych tak w sprawowaniu Eucharystii, jak Liturgii Godzin. Ponadto
niech będą pielęgnowane zatwierdzone formy pobożności ludowej.
Dla uwydatnienia szczególnej więzi komunii łączącej bazylikę
mniejszą z rzymską stolicą św. Piotra, co roku winno obchodzić się:
a) święto katedry św. Piotra (22 lutego); b) uroczystość Świętych
Apostołów Piotra i Pawła (29 czerwca); c) rocznicę wyboru Ojca Świętego
lub inauguracji jego pontyfikatu.
Wierni, którzy nabożnie będą nawiedzać bazylikę i uczestniczyć
w niej w jakimś obrzędzie lub przynajmniej pomodlą się słowami Modlitwy
Pańskiej i odmówią wyznanie wiary, mogą pod zwykłymi warunkami (sakramentalna
spowiedź, przystąpienie do Stołu Pańskiego i modlitwa w intencji
Ojca Świętego), dostąpić odpustu zupełnego w następujących dniach:
1) w rocznicę poświęcenia bazyliki w Rokitnie; 2) w dniu liturgicznego
obchodu uroczystości Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny; 3) w
uroczystość Świętych Apostołów Piotra i Pawła; 4) w rocznicę nadania
kościołowi w Rokitnie tytułu bazyliki mniejszej (3 maja); 5) raz
w roku w dniu ustalonym przez miejscowego ordynariusza; 6) raz w
roku, w dniu dowolnie wybranym przez każdego z wiernych.
Znak papieski, to jest "skrzyżowane klucze", może być
używany jako ornament na chorągwiach, sprzętach liturgicznych oraz
pieczęci zarządu bazyliki. Zarządca (rektor) bazyliki podczas sprawowanych
przez siebie funkcji może nosić na sutannie i na komży - czarny mucet
przyozdobiony czerwonym obramowaniem oraz tegoż koloru guzikami i
obszyciem dziurek.
Rokitno - pierwsza bazylika w diecezji
Na prośbę biskupa diecezjalnego Adama Dyczkowskiego skierowaną
do Stolicy Apostolskiej, działająca w imieniu papieża Kongregacja
Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów nadała tytuł i godność bazyliki
mniejszej kościołowi Matki Bożej Rokitniańskiej w Rokitnie. Jest
to pierwszy w diecezji zielonogórsko-gorzowskiej kościół, który otrzymał
ten tytuł. Wobec tego - obok kościoła katedralnego w Gorzowie Wlkp.
i kościoła konkatedralnego w Zielonej Górze, w których znajduje się
katedra - znak nauczycielskiego posługiwania i władzy biskupa, pasterza
diecezji, oraz znak jego komunii z rzymską katedrą św. Piotra - sanktuarium
Matki Bożej Cierpliwie Słuchającej w Rokitnie stało się świątynią
o szczególnym znaczeniu liturgicznym i duszpasterskim. Odznaczenie
tej świątyni tytułem bazyliki mniejszej jest znakiem szczególnej
więzi z Kościołem rzymskim i z osobą następcy św. Piotra.
Kościół w Rokitnie cieszy się wśród wiernych, nie tylko
w naszej diecezji wielkim uznaniem. Tę wyjątkowość uzyskał ze względu
na znajdujący się tam łaskami słynący obraz Matki Bożej Cierpliwie
Słuchającej, uroczyście koronowany w 1989 r. Niemałe też jest historyczne
znaczenie tego kościoła oraz jego walor jako obiektu sztuki. Znajdujący
się tam dom rekolekcyjny stwarza możliwość formacji wiernych przez
rekolekcje, konferencje, wykłady i inne tego rodzaju inicjatywy.
Odpowiednia liczba prezbiterów przeznaczonych do posługi liturgiczno-pastoralnej
w tym kościele ma zapewnić sprawowanie tam Eucharystii i sakramentu
pokuty. Ponadto odpowiedni zespół ministrantów oraz dobrze przygotowana
schola śpiewaków ma ożywiać uczestnictwo wiernych w liturgii także
przez muzykę i śpiew sakralny.
Dzień 3 maja br., kiedy zostanie ogłoszony tytułu bazyliki
przyznany kościołowi w Rokitnie przez Stolicę Apostolską, będzie
przeżywany świątecznej atmosferze. W związku z tym przewidziane są
odpowiednie homilie, modlitwy, czuwanie i inne celebracje. W dniu
ogłoszenia tytułu bazyliki mniejszej podczas sprawowanej Mszy o Najświętszej
Maryi Pannie Królowej Polski na początku celebracji, przed hymnem
Chwała na Wysokości Bogu zostanie odczytane Breve Apsotolskie, na
mocy którego kościół w Rokitnie został podniesiony do godności bazyliki
mniejszej.
Nowa bazylika, świątynia, traktowana jako jeden z głównych
znaków Kościoła świętego, "dom Kościoła" czyli dom Boga i chrześcijańskiej
wspólnoty, która nie została uczyniona ludzką ręką, istnieje, ale
równocześnie w jakiś tajemniczy sposób znajduje się jeszcze w budowie.
Wielki gest objęcia ramionami przez Ukrzyżowanego jeszcze nie osiągnął
celu, dopiero się rozpoczął. Liturgia chrześcijańska jest liturgią
w drodze, liturgią pielgrzymowania w stronę przemienienia świata,
które nastąpi wówczas, gdy Bóg będzie "wszystkim we wszystkich" (
1 Kor 15, 28) - oto cel świata, istota "ofiary" i kultu.