Wybór patrona był świadomy. – Bł. Wincenty Kadłubek jest jednym z 20 świętych, których życie splatało się i toczyło w obrębie obecnej diecezji kieleckiej. W Opactwie Cystersów prowadził życie monastyczne, doprowadził je do pełni cnót chrześcijańskich. Inspiracją zawsze pozostanie jego ogromny wkład w historiografię i ukształtowanie polskiej mentalności służącej do prowadzenia życia politycznego i kulturalnego – wyjaśnia ks. dr Andrzej Kwaśniewski, adiunkt Ośrodka Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych KUL, współzałożyciel i prezes Towarzystwa i przed laty dyrektor Archiwum Diecezjalnego w Kielcach.

Jest olbrzymem w dziejach polskiej myśli historycznej

– Sam tekst „Historia Polonica” został na pewno dokończony w Jędrzejowie, a z pewnością niektóre partie tekstu powstały w opactwie cysterskim. Znaczenie tej kroniki i osoby Kadłubka ma charakter ogólnopolski. Kadłubek jest olbrzymem w dziejach polskiej myśli historycznej. Ważne było także, to że z regionem jędrzejowskim związany był nieżyjący już ks. prof. Daniel Olszewski, wybitny historyk Kościoła XX i XXI wieku. W jego twórczości znajduje się 360 pozycji bibliograficznych. Kiedy bp Kazimierz Ryczan mianował mnie dyrektorem Archiwum Diecezjalnego, ks. prof. Olszewski jako jego doradca przekazał mi wykłady historii Kościoła w kieleckim seminarium. Kiedy pracowałem nad koncepcją pracy Archiwum Diecezjalnego, pomógł mi zgromadzić środowisko historyków. Dzięki jego autorytetowi do Towarzystwa przystąpili m.in. prof. Adam Massalski, prof. Waldemar Kowalski, prof. Krzysztof Bracha.

Podjęte działania Towarzystwa były zgodne z najnowszymi wskazaniami Papieskiej Komisji ds. Kościelnych, zmierzającymi do zmiany mentalności duchowieństwa w obrębie wykorzystywania zasobów archiwalnych Kościoła i udostępniania ich odbiorcom i twórcom nauki. Posiadanie dóbr kultury przez Kościół katolicki wyróżnia go na tle innych wyznań czy sekt i podbudowuje merytorycznie jako prawdziwą religię – wyjaśnia ks. dr Kwaśniewski.

Katalogowanie zasobów i prezentacja badań

Profil działalności stowarzyszenia został wypracowany w oparciu o zadania Archiwum. W założeniu celem działania świeckich i duchownych członków stowarzyszenia było skupienie kościelnych inicjatyw związanych z kościelną archiwistyką kielecką, wspieranie statutowych zadań Archiwum Diecezjalnego w Kielcach oraz rozwój badań i popularyzacja wiedzy o dziejach diecezji kieleckiej. Chcieliśmy, aby etos stowarzyszenia wiązał się i był kontynuacją wybitnej działalności naukowej ks. prof. Daniela Olszewskiego, uznanego historyka Kościoła – podkreśla ks. Andrzej.

W całokształcie działalności stowarzyszenia, które inicjatywy były najważniejsze? – pytam ks. Kwaśniewskiego. – Za najcenniejszą inicjatywę uważam skatalogowanie 3,5 tys. ksiąg metrykalnych w Archiwum Diecezjalnym przy pomocy Stowarzyszenia „Świętogen”. Ks. prof. Olszewski z uznaniem patrzył na tę społeczną i gigantyczną pracę członków stowarzyszenia – mówi.

Szersze możliwości dla działań naukowych i prezentacji badań w oparciu o archiwalia kościelne dał członkom stowarzyszenia program „Rola Kościoła jako wychowawcy stróża kultury narodowej”, umożliwiający tym, którzy prowadzą badania naukowe nad archiwalnymi zasobami kościelnymi prezentowanie własnych wniosków i badań. Dzieląc się wiedzą na forum, zyskiwali uznanie w środowisku naukowym. Była to również promocja diecezji kieleckiej jako instytucji współtworzącej kulturę oraz jako wspólnoty.

Kurs Przewodników po Diecezji Kieleckiej

Obok nurtu naukowego, którego mecenasem by ks. Olszewski, wykształcił się nurt popularyzujący historię Kościoła. Zainteresowania te zaowocowały uruchomieniem przez Towarzystwo Kursu dla Przewodników po Diecezji Kieleckiej. Przez 3 lata skorzystało z niego 150 osób. Wiedza zdobyta na zajęciach znalazła przełożenie w czasie organizowanych regularnie wycieczek historycznych oraz na ożywienie kultu religijnego w lokalnych i nieznanych szerzej sanktuariach.

Więcej niż formacja intelektualna

Był to owoc współpracy członków Towarzystwa. – Zależało mi na tym, aby Towarzystwo prowadziło przede wszystkim formację intelektualną. Po jakimś czasie okazało się, że pokłosiem stało się w sposób naturalny również pragnienie jego członków ożywiania kultu religijnego w niektórych kościołach diecezji – tłumaczy. Udało się tego dokonać np. w odniesieniu do kultu św. Kingi w kościele św. Stanisława w Nowym Korczynie, do Miechowa i spuścizny Bożogrobców i Grobu Bożego w miechowskiej bazylice czy kultu Matki Bożej Łaskawej Szczaworyskiej, gdzie odbywają się regularne czuwania, które gromadzą dziesiątki pielgrzymów. W Nowym Korczynie w propagowanie kultu św. Kingi i historii jej życia włączyli się członkowie Kursu Przewodników ze środowiska lokalnego.

Rozwijała się również współpraca Towarzystwa z innymi instytucjami, uczelniami i środowiskami naukowymi, np. z Towarzystwem Przyjaciół Sztuki w Miechowie, która zaowocowała w ostatnich latach m.in. referatem wpisującym się w obchody rocznicowe powstania styczniowego w regionie miechowskim. W Szańcu przy zaangażowaniu członków Towarzystwa odbywała się konferencja o historii Bożogrobców w Miechowie. W ramach działań Towarzystwa opracowane były również biogramy kapłanów zasłużonych dla diecezji w tym m.in. ks. Józefa Zdanowskiego w czasopiśmie „Świętokrzyskie Studia Archiwalno-Historyczne”. Praca powstała w ramach programu „Rola Kościoła jako wychowawcy i stróża kultury narodowej”. Biogram obejmuje dokonania ks. J. Zdanowskiego jako wykładowcy historii Kościoła w kieleckim seminarium, bibliotekarza seminaryjnej biblioteki, twórcy Muzeum Diecezjalnego w Kielcach oraz pierwszego archiwariusza Archiwum Kurii Diecezjalnej w Kielcach.

Stałym elementem pracy Towarzystwa są skromniejsze lub rozbudowane wspomnienia wybitnych postaci Kościoła kieleckiego, wydarzeń z dziejów diecezji, udział w sympozjach, konferencjach, objazdach, pielgrzymkach podbudowanych zawsze warstwą naukową.

Nowe formy pracy, niesłabnąca pasja

– Mogę odczuwać pewną satysfakcję, że w sytuacji laicyzacji społeczeństwa, środowisko związane z Towarzystwem nie zmniejsza się liczebnie i odpowiedzialnie, z niesłabnącą pasją i zaangażowaniem od lat współtworzy jego działania, biorąc aktywny udział w wyjazdach naukowych, pielgrzymkach i konferencjach. Nawet długi i uciążliwy czas pandemii nie zastopował naszej działalności. Rozpoczęły się wówczas wideokonferencje z referatami przygotowanymi przez stowarzyszenie dla sympatyków historii diecezji kieleckiej. Dziś są one już tradycją, bo w ciągu roku odbywa się przynajmniej kilkanaście takich wydarzeń – mówi ks. dr Kwaśniewski z nadzieją, że Towarzystwo, inspirowane etosem działalności swojego patrona, będzie nadal mogło służyć propagowaniu wiedzy o historii, kulturze, wierze Kościoła kieleckiego, będąc ważną społeczną instytucją, której największym kapitałem są zaangażowani i pełni pasji ludzie.