Agnieszka Strzępka: - Mija 50 lat istnienia Teologii Pastoralnej KUL. Jakie daty należy wyróżnić na przestrzeni połowy wieku?

Ks. prof. Czesław Krakowiak: - Licząc chronologicznie, niewątpliwie pierwszą jest 16 maja 1958 r., kiedy Rada Wydziału Teologii podjęła uchwałę o powołaniu Sekcji Teologii Pastoralnej na KUL-u. Następną - rok 1968, w którym istniejąca już 10 lat sekcja została przekształcona w Instytut Teologii Pastoralnej. W roku akademickim 1968/69 powołano na KUL-u dwuletnie Studium Pastoralne dla księży, którego celem był przekaz nauczania Soboru Watykańskiego II i jego najważniejszych wskazań dla duszpasterstwa oraz umożliwienie jego uczestnikom napisanie pracy magisterskiej. Studenci I roku uczestniczyli w wykładach wspólnych dla całego instytutu, a dopiero od II roku w wykładach i ćwiczeniach poszczególnych specjalizacji. Początkowo egzamin licencjacki zawierał tezy z teologii dogmatycznej, fundamentalnej i moralnej oraz tezy z dyscyplin teologii pastoralnej. W 1973 r. powstała nowa specjalizacja - duszpasterstwo rodzin. Był to ważny rok ze względu na przeprowadzone cztery przewody habilitacyjne ks. M. Majewskiego, ks. F. Blachnickiego, ks. R. Raka i ks. W. Schenka. Instytut wzbogacił się przez to o nowych kierowników katedr. W roku akademickim 1980/81 przeprowadzono reformę studiów i egzaminu licencjackiego. W 1984 r. istniejące Studium Pastoralne z inicjatywy ks. Blachnickiego zostało przekształcone w Studium Formacji Pastoralno-Liturgicznej, które istnieje do dziś. Od roku 1972 ukazuje się zeszyt 6 „Roczników Teologiczno-Kanonicznych” - Teologia pastoralna, a od 1998 r. zeszyt 8 „Roczników Teologicznych” - Liturgika. W 2000 r. instytut działał nadal w ramach 5 specjalizacji, ale posiadał już 10 katedr i ponad 20 pracowników, stąd podzielono go na dwie jednostki: Instytut Pastoralno-Katechetyczny i Instytut Liturgiczno-Homiletyczny. W 2001 r. w Instytucie Liturgiczno-Homiletycznym powstała nowa specjalizacja edukacji medialnej, którą kieruje ks. prof. T. Zasępa. W 2005 r. połączono te dwa instytuty w Instytut Teologii Pastoralnej, a jego dyrektorem został ks. prof. W. Głowa. W roku akademickim 2008/09 tę funkcję pełni ks. prof. Cz. Krakowiak.

- Kto szczególnie zasłużył się dla idei „Deo et Patriae”, pracując w Instytucie Teologii Pastoralnej KUL?

- Jest to trudne pytanie, gdyż wymaga oceny osób, a ta zawsze jest subiektywna i dlatego może być nieadekwatna do zasług. Na pierwszym miejscu należy wymienić władze uczelni: rektora ks. prof. M. Rechowicza i dziekanów Wydziału Teologii - ks. S. Łacha i ks. W. Poplatka. Kolejni rektorzy KUL-u i dziekani wydziału także troszczyli się o rozwój instytutu m.in. przez przyznawanie pomieszczeń oraz zgodę na zatrudnianie nowych pracowników. Nie można przecenić zasług pierwszych kierowników instytutu ks. A. L. Szafrańskiego, ks. W. Piwowarskiego, ks. R. Raka i ks. M. Majewskiego. Do znaczących postaci, które na trwałe zapisały się w dziejach instytutu, należą sługa Boży ks. F. Blachnicki, inicjator pastoralno-liturgicznych studiów formacyjnych dla księży, ks. W. Schenk - jeden z twórców lubelskiej szkoły badań nad liturgią rzymską i współpracujący z nimi ks. W. Danielski. Dla rozwoju specjalizacji katechetycznej duże zasługi ma ks. prof. M. Majewski, a w dziedzinie socjologii religii autorytetem pozostanie ks. W. Piwowarski. Podwaliny pod specjalizację duszpasterstwa rodzin położyli - ks. P. Poręba i ks. J. Wilk.
Instytut jako uniwersytecka jednostka naukowo-dydaktyczna i badawcza służy Ojczyźnie i Kościołowi w Polsce oraz w sąsiednich krajach przez to, że w ciągu 40 lat istnienia i działalności przygotował wielu wykładowców teologii pastoralnej, katechetyki, liturgiki, homiletyki w seminariach duchownych, na Wydziałach i Instytutach Teologicznych w Polsce, na Słowacji i na Białorusi. Rodzajem służby Kościołowi i Ojczyźnie są liczne publikacje książkowe: podręczniki i monografie oraz artykuły w wydawanych przez instytut czasopismach. Stanowią one znaczącą pomoc naukową dla studentów, ale także inspirują do prowadzenia działań pastoralnych tak, by były one bardziej skuteczne i odpowiadały aktualnym wyzwaniom Kościoła w posłudze słowa i uświęcenia przez liturgię.

- Co można uznać za sukces?

- Od początku istnienia Sekcji Teologii Pastoralnej, a potem instytutu, studia specjalistyczne ukończyło ponad tysiąc studentów. W tym czasie w instytucie powstało kilkaset rozpraw doktorskich i przeprowadzono ponad 20 przewodów habilitacyjnych. Pracownicy publikują artykuły w polskich i zagranicznych czasopismach teologicznych oraz wygłaszają referaty na sympozjach krajowych i zagranicznych. Instytut oraz poszczególne specjalizacje organizują cykliczne sympozja na KUL-u, także z udziałem zagranicznych prelegentów. Pracownicy instytutu są redaktorami działów Encyklopedii Katolickiej oraz autorami haseł. Zostało opublikowanych wiele autorskich pozycji książkowych z dziedziny teologii pastoralnej oraz dzieł zbiorowych. Na szczególną uwagę zasługuje wydany w 2006 r. przez Towarzystwo Naukowe KUL-u „Leksykon teologii pastoralnej” pod redakcją ks. prof. R. Kamińskiego. W latach 1973-90 ukazało się 6 tomów w serii „Studia liturgiczne” pod redakcją, początkowo ks. M. Rechowicza i W. Schenka, później ks. prof. J. Kopcia. Systematycznie wydawane są „Roczniki Teologiczne” zeszyt 6 - Teologia pastoralna i zeszyt 8 - Liturgika. Pracownicy instytutu są również konsultorami lub członkami różnych komisji w ramach Konferencji Episkopatu Polski. Należy podkreślić, że specjalizacja duszpasterstwa rodzin ma duży wkład w powstanie na KUL-u Instytutu Studiów nad Rodziną. W roku jubileuszu 50-lecia Teologii Pastoralnej i 40-lecia Instytutu Teologii Pastoralnej KUL, strukturę instytutu w ramach sześciu specjalizacji tworzy 17 katedr, a w instytucie jest zatrudnionych 39 pracowników etatowych. Obecnie jest to największy instytut w ramach uniwersytetu. Celem usprawnienia jego działalności naukowo-dydaktycznej od nowego roku akademickiego 2009/10 będzie podzielony na Instytut Teologii Pastoralnej i Katechetyki oraz Instytut Liturgiki i Homiletyki.

- Co Ksiądz Dyrektor postrzega jako wyzwania dla instytutu?

- Ciągle zmieniający się świat, postępująca sekularyzacja i laicyzacja stanowią wyzwanie dla Kościoła i jego misji ewangelizacyjnej. Zadaniem instytutu będzie szukanie odpowiedzi, w jaki sposób skutecznie przekazywać współczesnemu człowiekowi trwałe wartości zbawczego orędzia Chrystusa. Zadanie to należy nie tylko do duszpasterzy, ale również do wiernych świeckich, którzy z faktu przynależności do Kościoła uczestniczą w jego pośrednictwie zbawczym przez świadectwo słowa i życie według wskazań Chrystusa i nauczania Kościoła. Dotyczy to wszystkich wymiarów życia ludzkiego, które winny być inspirowane duchem Ewangelii. Dlatego zarówno w katechezie, jak i w przepowiadaniu, nie może zabraknąć odniesień do głównych zasad życia chrześcijańskiego i konkretnych wskazań, jak stosować je w praktyce. Słabością Kościoła jest brak żywej i pogłębionej wiary jego członków oraz brak odpowiedzialności za jej rozwój we własnym życiu i wspólnocie, do której należą. Przejawem tego jest ciągle malejący udział w niedzielnej Mszy św. oraz sprowadzanie zachowań, religijnych głównie do przestrzegania zwyczajów, związanych z głównymi świętami kościelnymi. Innym negatywnym zjawiskiem, także wśród ludzi deklarujących wiarę w Boga i przynależność do Kościoła, jest jedynie wybiórcze respektowanie jego nauczania czy twierdzenie, że Kościół nie ma prawa ingerować w życie człowieka i wymagać publicznego wyznawania wiary. Kryzys rodziny i wychowania są następnym wyzwaniem dla Kościoła. Jego skutkiem, mimo katechezy w szkole, jest obojętność i brak zainteresowania sprawami religii, wiary i Kościoła, a w konsekwencji nieprzestrzeganie w życiu zasad moralności chrześcijańskiej. Są to jedynie niektóre ważne wyzwania stojące przed Kościołem w Polsce, które są jednocześnie wyzwaniem dla refleksji naukowej Instytutu Teologii Pastoralnej.

- Jak instytut świętuje swój jubileusz?

- Z okazji jubileuszu 50-lecia Teologii Pastoralnej na KUL-u w dn. 22-23 kwietnia instytut organizuje sympozjum, którego głównym tematem jest „Teologia pastoralna w służbie ewangelizacji”. Przedstawiciele poszczególnych specjalizacji w referatach wskażą istotne problemy związane z głoszeniem orędzia chrześcijańskiego we współczesnym świecie, rolę teologii pastoralnej w ich rozwiązywaniu oraz stosowanie adekwatnych do aktualnej sytuacji wiary i Kościoła nowych, bardziej skutecznych form posługiwania w dziele nauczania, uświęcenia i kierowania. Sympozjum będzie także okazją do podsumowania osiągnięć każdej specjalizacji oraz przyjacielskiego spotkania wykładowców i studentów. Z okazji tego jubileuszu instytut przygotował książkę zawierającą najważniejsze fakty dotyczące genezy, rozwoju i działalności instytutu, sylwetki jego zmarłych kierowników i profesorów, prezentację poszczególnych specjalizacji oraz aktualną obsadę personalną. Mamy nadzieję, że wielu absolwentów instytutu odpowie na nasze zaproszenie i przybędzie do Lublina, aby w swojej „Alma Mater” wspominać lata studiów, spotkać przyjaciół, ubogacić się przez uczestnictwo w sympozjum, aby nadal prowadzić w różnych formach ewangelizację.

- Czego należy życzyć pracownikom i studentom Instytutu Teologii Pastoralnej KUL?

- Pierwszym i najważniejszym życzeniem pracowników instytutu jest jego dalszy rozwój, który jest uwarunkowany liczbą nowych studentów. Naszymi studentami są głównie księża, których kierują na KUL ich biskupi. Jednak od pewnego czasu jest ich coraz mniej. Związane jest to z powstaniem w diecezjach różnego rodzaju „studiów” po ukończeniu seminarium, które jednak nie mają odpowiedniej kadry profesorskiej, a prowadzonych zajęć nie można uznać za pełne studia z danej specjalizacji teologii pastoralnej. Takie studia zapewnia nasz instytut mający bogate doświadczenie i dysponujący kompetentnym zespołem specjalistów z każdej specjalizacji. Studentom natomiast należy życzyć, aby dobrze wykorzystali czas do przygotowania się do licencjatu i do napisania rozprawy doktorskiej.